قرن ها پیش، عطر به عنوان ماده ای برای خوشبو کردن محیط در مراسم مذهبی مصریان سوزانده می شد. در آن زمان استفاده از این مواد خوشبو تنها به آیین ها و تشریفات مذهبی اختصاص داشت اما به تدریج از این مواد برای ساختن پماد جهت تسکین و درمان زخم های پوستی نیز استفاده شد.
در طول قرن هفدهم، استفاده از بوی خوش و عطر کاملا در بین مردم رایج شد. دستکش های معطر در فرانسه به بازار آمدند و در سال 1656 بود که اولین صنف سازندگان عطر تاسیس شد.
استفاده از عطر در کشور فرانسه بیش از سایر نقاط جهان به سرعت افزایش پیدا کرد.
در قرن 18 با ساخت ادکلن (Eau de cologne) انقلابی در صنعت عطر سازی به وقوع پیوست. ادکلن که در آن زمان ترکیبی بود از گیاهان رزماری، نارنج و لیمو موارد استفاده فراوانی داشت. از آن جمله می توان به استفاده از آن برای خوشبو کردن آب حمام، خوشبو کردن نوشیدنی ها و شکر، بعنوان شستشو دهنده و خوشبو کننده دهان، جزئی از مواد سازنده پمادها و ... اشاره کرد.
برای اولین بار در قرن هجدهم، در فرانسه عطر به صورت مایعی درون بطری های شیشه ای تزیینی به بازار آمد و شیشه های عطر کم کم بین مردم محبوبیت پیدا کردند.
در قرن نوزدهم، انقلاب فرانسه ناخواسته باعث شد تا شور و شوق مردم این کشور برای استفاده از عطر کم شود. اما بعد از گذشت چند سال مردم مجددآ میل شدیدشان را برای استفاده از کالاهای لوکس مانند عطر ابراز کردند.
از آن زمان تاکنون بوهای جدید در شیشه های مخصوص عطر با طرح ها و بسته بندی های متنوع به بازار عرضه می شوند.
کار با عطر یک حرفه قدیمی است که نیاز به طبع لطیف و مهارت خاصی دارد. یونانی ها و رومی ها نوشیدنی های خود را با رز و بنفشه معطر می کردند. اما در هر حال تقطیر سیستماتیک عطرها در قرون وسطی به وسیله دانشمندان مسلمان صورت گرفت. تاجرهای ونیزی ادویه جات و عطرهای جمع آوری شده از کاروان های آسیایی را به وسیله کشتی ها و وسایل حمل و نقل آن زمان در سرتاسر اروپا پخش می کردند.
اسانس ها بسیار فرارند و از گل، برگ، میوه و علف ها و ریشه های گیاهی به دست آمده و در بیشتر موارد از یک قسمت خاص از گیاه به دست می آیند. به عنوان مثال از گل رز، شکوفه های نارنج، هسته بادام، برگ آویشن، پوست دارچین، چوب سندل یا سرو و میوه جوز هندی می توان نام برد. این روغن ها از سرتاسر جهان فراهم می شوند. چوب صندل که بسیار گران نیز هست از هندوستان، گل های رز از بلغارستان، آفریقای شمالی و فرانسه و ...، نمونه محصولات حیوانی نیز مشک (مشک از غده کوچکی در نزدیک آلت تناسلی آهوی مشک زای نر) و بیدستر (بیدستر از ترشحات حیوانی شبیه به خز به دست می آید) هستند. از آن جا که تقاضا برای مصرف عصاره ها روز به روز افزایش می یابد، برای همین عطرهای صنعتی به طور روزافزونی جای عطرهای طبیعی را می گیرند.
مواد سازنده عطر
عطر آمیزه ای از روغنهای اساسی، ترکیبات معطر، ثابت کننده و الکل می باشد. روغن های اساسی از طریق تـقـطـیر گـلهـا، گیاهان و علفها بدست می آید. اگر عصاره گیری از طریق تـقطیر مـیــسر نباشد توسط روغنهای جاذب این کار صورت می گـیـرد، مانند گل یاس. عصاره گیری توسط روغنهای جاذب اساسا عمل استخراج توسط جذب مواد معطر بداخل موم و سپس استخراج و جدا سازی روغن بدبو توسط الکل میباشد. در سـاختـن عـطر مواد شیمیایی معطر نیز بکار میرود. ثـابـت کننده ها که وظیفه پیوند دادن و متصل کردن عطرهای گوناگون را بعهده دارند شامل بلسان (درخت گل حنا)، عنـبر سائـل و شیره غـدد بـودار آهـوی مشک (نــوع غلیظ آن بدبو بوده اما در محلول الکل به عـنـوان عـامـل نگهدارنده کاربرد دارد). میـزان الکل افزوده بستگی به نوع عـطر دارد.
هر نوع عطر دستکم از سه جزء تشکیل یافته است که فراریت و وزن مولکولی آنها تا حدی با هم تفاوت دارند.
تاپ نوت: فرارترین ماده و مشخصترین بو را دارا بوده و در تولید عطر کاربرد دارد.
میدل نوت : کمتر فرار است و عموما عصاره یک گل (بنفشه ، یاس و غیره) است.
اندنوت : کمترین فراریت را دارد و معمولا یک رزین یا پلیمر مومی است.
سیوتون، اصلیترین سازنده عطر بیشتر عطرها اجزای بسیاری دارند و از لحاظ شیمیایی غالبا کمپلکس هستند. با پیشرفت تجزیه مواد عطر طبیعی ، مصرف ترکیبات آلی سنتزی خالص که بوی آنها همانند بوی عطر خاصی میباشد، بسیار معمول شده است. نمونه آن سیوتون ، یک کتون حلقوی است که از سیویت بدست میآید. سیویت ، مادهای است که از غدههای گربه سیویت ترشح میشود.
گربه سیویت، حیوانی شبیه به گربه است که در اتیوپی و افریقای مرکزی یافت میشود. سیوتون در عطر سازی ارزش بسیار دارد. امروزه سیوتون بصورت سنتزی موجود است. برای سنتز سیوتون ، نخست 8 ، هگزادکان ـ1 ، 16، دی کربوکسیلیک اسید تهیه میکنند و سپس آنرا بصورت حلقه در میآورند. یون توریم (Th+4) کاتالیزور بسته شدن این حلقه است.
سیویت، مانند مشک، مجموعهای از مواد جاذب جنسی است. این مواد جاذب جنسی در عطرهای موثر با زیرکی بوسیله بوهای گل و گیاهی پوشانده میشوند. جاذبه اولیه از بوی خوش حاصل میشود. اما اثر اساسی ناشی از سیویتون یا مشک است.
سایر ترکیبات عطر
ترکیبات دیگری که در عطرها بکار میروند، شامل الکلها و استرهایی با وزن مولکولی زیادند. یک نمونه، ژرانیول (با نقطه جوش 230 درجه سانتیگراد) یک جزء اصلی از روغن ژرانیوم (شمعدانی معطر) ترکیهای است. استرهای این الکل ، برای ساختن ماده معطر سنتزی که بوی رز دارد، در عطرسازی بکار میرود. مثلا استری که از واکنش میان ژرانیول و اسید فرمیک تشکیل میشود، بوی رز دارد.
عطرها نوعا 10% تا 25% اسانس عطر و 75% تا 80% الکل و یک ثابت کننده برای نگه داشتن روغنهای اسانسی دارد. عطرها به بیشتر مواد آرایشی افزوده میشوند تا محصول بدست آمده بوی مطلوب داشته باشد؛ این مواد بوهای طبیعی و دیگر اجزایی مانند مواد جاذب جنسی را میپوشانند. آنها بعلت داشتن الکل، خاصیت ضدعفونی و باکتریکشی ملایمی دارند.
نکاتی در ارتباط با عطر و استفاده از آن
فرق بین عطر، ادو پرفوم، ادو توالت و ادو کلن در چیست؟
میزان در شناسایی عطر ۴۰% است. همان طور که طلای ۱۸ تا ۲۴ عیار یا نقره ۸۰ تا ۱۰۰ مرغوب تا خالص خوانده میشود، معیار عطر نیز ۴۰% است یعنی از عصاره ( اسانس، جوهره) به دست آمده ۴۰% عطر خالص باشد و مابقی آن آب و الکل و دیگر افزودنیها که آن خالصترین و گرانترین عصارههاست. حالا معیاربندی عطرها از همین میزان غلظت شروع میشود
فرق این محصولات تنها در میزان غلظت عصاره روغنی سازنده بوهای مختلف است. بدیهی است هر قدر غلظت عصاره روغنی در یک بو بیشتر باشد، ماندگاری اش بیشتر خواهد بود.
انـواع عـطـر و خـواص آنـها
هــمان طـور کـه درصد (غلظت) ترکیبات معطر (اروماتیک) کاهش می یابد، شـدت و طول عـمـر عطر نیز کاهش می یابد. تـرکیـب آب و الـکل بعنوان حلال مواد معطر بکار میرود. در عمل گرمای بدن سبب میگردد تـا حـلال بـسرعت تـبـخیر شده و عـطر بـر روی پـوست بـاقـی بـماند تا بتدریج طی چندین ساعت تبخیر گردد.
ما مجبوریم از همان معیار چشایی برای شناسایی نوع بوی عطر استفاده کنیم: “شیرین”، “تلخ”، “ترش”. چند ردهبندی دیگر مانند انواع رایحهی گلها یا میوهها یا حتی بوی چوب درختان و شکلات و توتون نیز وجود دارد ولی این سه نوع رایحه به اضافهی “سرد” و “گرم” سادهترین معیارهای ما برای شناسایی عطرها هستند. علاوه بر صفات “تند” و “ملایم” شاید بشود صفتهای “سنگین” یا “سبک” را هم به کار برد. برخی از عطرها ترکیبی از این سه رایحه به اضافهی سردی و گرمی هستند مثلاً عطرهای گرم و شیرین یا سرد و تلخ یا تند و شیرین با تندی و ملایمتهای مختلف.
عطرهای گرم و شیرین و تلخ : مناسب برای فصول سرد یا مناطق سردسیر
عطرهای سرد و تلخ یا ترش : مناسب برای فصول گرم یا مناطق گرمسیر و مجالس دوستانه
عطرهای تند از هر نوع : برای میهمانیها و مجالس
نوع و فصل استفاده هم البته اول بستگی به ذائقهی بویایی شما دارد.
معیارهائی که برای توصیف غِلظت تقریبی یک عطر با استفاده از درصد و یا حجم روغن معطر در آن، مورد استفاده قرار گیرد معمولاً مبهم و غیر دقیق میباشند. فهرستی از عبارات معمول به شرح زیر ارائه شدهاست:
در تمام این محصولات اتانول و یا ترکیب آب و اتانول به عنوان حلال مواد معطر به کار میرود. روغنهای معطر میتوانند در روغنهای بیبوی دیگری نظیر روغن نارگیل تصفیه شده و یا موم های مایعی نظیر روغن جوجویا
(Jojoba oil) حل شوند. در انواع نامرغوب عطرها در حلالهای فراری چون اِتر نیز حل میشود.
این بود فرق عطر با ادکلن که البته روی شیشهی آنها با علامت
FL.OZ نوشته شده که هر کدام در چه ردهای هستند و این عدد هم هیچ ربطی به مرغوبیت و کیفیت یک ادکلن ندارد. ادکلن و ادوتوالت نیز فرق چندانی از نظر مصرف با هم ندارند و اینجا فقط یک طبقهبندی تجاری و نوع استفاده مورد نظر بوده است. به طور معمول ما به ادوتوالت هم ادکلن میگوییم
.
چرا بعضی از بوها نسبت به بقیه ماندگاری بیشتری دارند؟
اشخاصی که پوستی چرب دارند معمولا بوی عطرشان نسبت به افرادی که پوست خشک دارند، ماندگاری بیشتری دارد. زیرا پوست چرب به طور طبیعی مرطوب است و رطوبت باعث نگهداری و ماندگاری بوی عطر می شود
.
چه کنیم تا بوی عطرمان بیشتر بماند؟
همانطور که گفته شد ماندگاری بوی عطر بسته به خشک یا چرب بودن پوست، در افراد مختلف متفاوت است. در صورت امکان در طول روز، عطر خود را تجدید کنید
.
متخصصین تولید محصولات بهداشتی توصیه می کنند که عطر را به پشت گوش ها و گردن خود بزنید و مقدار کمی را هم بر روی پوست بدنتان استفاده کنید. با این کار بوی عطر شما پخش می شود و سریع از بین نمی رود. یک اسپری کوچک روی موها باعث می شود بوی عطر شما در تمام روز باقی بماند
.
چرا همه عطرها الکل دارند؟
زیرا الکل باعث می شود بو روی پوستتان نمانده و از پوست شما متصاعد شود. بدون وجود الکل در عطر، شما تنها کسی خواهید بود که متوجه می شوید عطر زده اید
.
چه کنیم که عطرمان دیرتر فاسد شود ؟
شیشه عطر را در محل خشک، خنک و به دور از پنجره و نور خورشید نگه دارید؛ زیرا نور خورشید باعث بروز اختلالاتی در مواد تشکیل دهنده عطر شده و آن را از بین می برد. به طور کلی برای اینکه شیشه عطر عمر بیشتری داشته باشد، پیشنهاد می شود آن را همیشه درون جعبه اش نگه دارید
.
چرا بوی یک نوع عطر در افراد مختلف متفاوت می باشد؟
ترکیب شیمیایی بدن, رژیم غذایی و سن اشخاص بر عطری که به پوست زده می شود تاثیر می گذارد. در ضمن, عطر دارای بسیاری از روغن های اسانس دار می باشد. برخی از روغن های اسانس دار تاثیر متفاوتی بر روی پوست اشخاص می گذارد و احتمال دارد که برخی از آنها جذب پوست شود. همین مساله باعث می شود تا بویی از پوست متصاعد شود و در نتیجه بوی عطر نیز متفاوت شود
.
عطر را چگونه استفاده می کنند؟
در کمال تعجب مشاهده می کنیم که بسیاری از افراد نمی دانند که عطر را به کجای پوست خودشان بزنند. عطر باید به نقاطی که دارای نبض است زده بشود. در حقیقت, نقاط دارای نبض, نقاطی هستند که فاصله رگها از سطح پوست به کمترین حد خود می رسد و در همین نقاط, رگهای خونی حرارت بیشتری از خودشان می دهند که به صورت یک پمپ کوچک عطر عمل می کند و بوی عطر نیز بهتر متصاعد می شود.
نقاط دارای نبض عبارت است از : مچ دست, پشت گوش, پشت زانوی پا و پشت آرنج دست قسمت پائین گلو. در ضمن برای اینکه بوی عطر دوام بیشتری داشته باشد, روی مچ های پا نیز زده می شود که جریان متصاعد شدن عطر را از پائین به بالا امکان پذیر می سازد
.
عوامل مختلفی میتوانند بر چگونگی تأثیر عطرها بر بدن استفاده کننده و در نهایت بوی رایحه عطر مؤثر واقع شوند. از رژیم غذایی به عنوان یکی از این عوامل میتوان نام برد، به طوریکه مصرف غذاهای تند و چرب شدت رایحه عطرها را افزایش میدهد.مصرف داروها نیز میتواند خصوصیات عطر را تحت تأثیر قرار دهد.خشکیِ نِسبی پوست استفاده کننده نیز مهم است، عطرها بر روی پوستهای چرب مدت بیشتری نسبت به پوست های خشک پخش بو دارند
.
قبل از این که یک عطر الکلی در شیشه بسته بندی و به بازار ارایه شود، باید مدتی نگهداری شود و این زمان به خاطر آن است که اگر چربی و یا نوعی از مواد اولیه در عطر وجود داشته باشد، رسوب داده و جدا شود. این زمان دو ماه به طول می انجامد.
چرا برخی از عطرها گران قیمت هستند؟
عطرها دارای مقدار معینی از مواد تشکیل دهنده طبیعی گران قیمت هستند. برای ساختن 452 گرم روغن گل محمدی, بیش از یک تن گلبرگ گل استفاده می شود که سه تا چهار هزار دلار هزینه در بر دارد. همین مساله درباره بسیاری از انواع روغن های اسانس دار نیز صادق است
.
چه مواردی را باید در نگهداری عطر رعایت کرد؟
عطر, باید به دور از حرارت یا سرمای بیش از حد نگهداری بشود. در ضمن, در شیشه عطر باید محکم بسته شود تا از بخار شدن آن جلوگیری گردد. از قرار دادن عطر برای مدت طولانی در برابر تابش نور خورشید نیز جلوگیری بشود
.
عطرهای الکلی بهتر است در ظروف شیشه ای نگهداری شوند و از ورود هوا و نور در آنها جلوگیری شود
.
آیا عطر مصارف دیگری بجز استفاده آن روی پوست دارد؟
به هنگام استحمام, میتوان چند قطره از عطر دلخواه را در آب وان ریخت. در ضمن به هنگام شستشوی لباس های زیر نیز می توان چند قطره از عطر دلخواه را به آب شستشو ریخت یا آن را روی گل های مصنوعی اسپری کرد
.
رایحه عطر مردانه
اصولا عطر ها برای شرایط و موقعیت های مختلف طراحی و تولید می شوند تا با شخصیت، فصل، موقعیت و حالت فرد تناسب کامل داشته باشند. البته موارد دیگری از قبیل ساعت، زمان در طول روز نیز تاثیر بسزایی خواهند داشت. بنابراین، هیچ گونه استاندارد یا معیار ویژه ای برای افزایش اثر بخشی رایحه عطر وجود ندارد. بر این اساس رایحه های مردانه به گروه های: تازه (همانند رایحه های زنانه)، آروماتیک (مرکبات استوقدوس و شمعدانی ) و چوب (جلبک دریایی سدر لبنان)تقسیم بندی می شود.بر این اساس عطرها با توجه به رنگ پوست و جنس پوست به انواع مختلفی تقسیم می شود.بر همین اساس برای افرادی که پوست روشن دارند استفاده از عطرهایی که رایحه گل ها در آنها به کار رفته توصیه می شود و برای پوست های گندمی به کار بردن رایحه های
oriental یا مشرق زمینی مناسب تر است. در عین حال افرادی که پوست روشنی دارند بهتر است از بوهای خنک و ترش یا خنک و تلخ استفاده کنند چون این رایحه ها با پوستشان سازگاری بیشتری دارد و دوامش هم بیشتر است.به افراد سبزه و گندمی هم رایحه های گرم و شیرین توصیه می شود.
روش انتخاب عطر مناسب
بهتر زمان برای خرید عطر صبح میباشد، چون در صبح تشخیص رایحه
عطر اسان تر است
.
برخی افراد اغلب از یک نوع عطر استفاده میکنند ولی پیشنهاد میشود که عطرتان را از روی فصل انتخاب کنید ،
عطرهای گرم و تند برای فصل سرد و عطرهای سرد ، شیرین و عطر گل ها برای فصل گرم انتخاب مناسبی میباشد
.
قبل از این که برای خرید عطر بروید از هیچ گونه عطر و خوشبو کننده ای استفاده نکنید چون انتخاب بهتر را برای شما دشوار میکند ، عطرهای سرد و ترش باعث
آرامش روحی و رفع خستگی میشوند
.
عطر سرد به عطری میگویند که حس خنکی و تازگی را القاء کند و استشمام این عطرها معمولاً باعث میشود که طعمِ میوه هایی مانند هندوانه را بخاطر اورید
.
عطر ترش به عطری میگویند که طعم مرکبات را بخاطر بیاورد ، عطرهای ترش نیز القاکننده حس تازگی و شادی اند
.
هر اندازه که عصاره روغنی خوشبو در یک محصول بیشتر باشد ماندگاری آن عطر بیشتر است، به این دلیل که رطوبت باعث ماندگاری بوی عطر میشود و ماندگاری عطر بر روی پوست چرب و تیره بیشتر از پوست های خشک و روشن میباشد
.
برای محافل رسمی بهتر است از عطرهای تلخ ، گرم ، شیرین و تند استفاده کنید، به عطرهایی که معمولاً بوی شکلات و میوه های تابستانی میدهند
عطرهای شیرین و گرم میگویند و عطرهایی هم که از اسانس ریشه درختان و ادویه های تند شرقی درست شده اند را
عطرهای تلخ گویند
.
برای محافل دوستانه و غیر رسمی عطرهای سرد و ترش بدلیل حس طراوت و آرامشی که منتقل میکنند مناسب هستند ، عطرهای سرد حس خنکی ، شادابی و جوانی را به فرد القا میکنند .
مواد دافع بو
حدود 2 میلیون غده عرق بر سطح بدن دست اندرکار تنظیم دمای بدن هستند. این غدهها با ترشح آب که تبخیر آن اثر خنک کنندگی دارد، دمای بدن را تنظیم میکنند. از این تبخیر ، اجزای جامدی به جای میماند که عمدتا سدیم کلرید و مقادیر کمتری پروتئین و دیگر مواد مرکب آلی است. بوی بدن بیشتر از آمینها و مواد حاصل از هیدرولیز روغنهای چرب (اسیدهای چرب ، آکرولیین و غیره) است که از بدن و از رشد باکتریایی در باقیمانده حاصل از غدههای عرق گسیل می یابند. برای آنکه بدن انسان وظایف خود را به خوبی انجام دهد، عمل تعریق هم امری عادی و هم ضروری است. خود عرق کاملا بی بو است، اما محصولات تجزیه باکتریایی چنین نیستند.
انواع مواد دافع بو
مواد دافع بو از سه نوع عمده هستند: یک نوع آنها ، بطور مستقیم تعرق را میخشکاند یا بعنوان مواد منقبضکننده عمل میکنند. نوع دیگر آنها که بو دارند و بوی عرق را میپوشانند
.
نوع سوم آنها که ترکیبات بودار را با واکنش شیمیایی برطرف میکنند. از جمله موادی که بعنوان قابض عمل میکنند، آلومینیم سولفات آبپوشیده ، کلرید آلومینیم آبپوشیده (
O2
H6 . 3
AlCl) ، آلومینیم کلروهیدرات ( در واقع آلومینیم هیدروکسی کلرید ) و الکلها هستند.
مواد بیبو کننده
از جمله مواد مرکبی که بعنوان عوامل بیبو کننده عمل میکنند، روی پروکسید، روغنهای اسانسی و عطرها و انواعی از مواد ضد عفونی کننده ملایم هستند. روی پروکسید، مواد مرکب بودار را با اکسید کردن آمینها و ترکیبات اسیدهای چرب بر طرف میکند. روغنهای اسانسی، عطرها یا بوها را جذب میکنند یا آنها را میپوشانند و ضدعفونی کنندهها معمولا عوامل اکسید کننده یا کاهندهای هستند که باکتریهای ایجاد کننده بو را از بین می برند.
"پایان قسمت اول"
تهیهکنندگان: سینا درزی – نادیا ارشادی – زهرا مظفری – زهرا جمشیدزاده